Aan wie zou jij op het einde van je leven willen schrijven om afscheid te nemen?

Heb je al eens stilgestaan bij de vraag ‘aan wie wil ik aan het eind van mijn leven echt ‘vaarwel’ zeggen of schrijven?

Siska, een flamboyante vrouw van 69, kreeg het verdict dat ze aan een terminale ziekte lijdt. Nu, aan het einde van haar leven, vraagt ze zich af: “Aan wie wil ik nog schrijven om iets te vertellen, om afscheid te nemen voor dat hij of zij mijn overlijdensbericht te lezen krijgt? En van wie zou ik zelf nog iets wil horen?”

Als het over een liefdesrelatie gaat in het verleden is dat voor de huidige partner vaak geen gemakkelijke situatie. “Dertig jaar geleden, voor ik mijn huidige man leerde kennen had ik een korte relatie met Max, noem het een overgangsrelatie. Zowel Max als ik wisten dat dit geen duurzame relatie zou worden, maar hij heeft me wel terug zelfvertrouwen gegeven. Een jaar later leerde ik dan mijn huidige partner, Frank, kennen waarmee ik een liefdevolle relatie met vele memorabele momenten heb tot op vandaag. Toch kan ik ook met dankbaarheid terugdenken aan Max.”, vertelt Siska.

Toen Siska zichtbaar geëmotioneerd haar verhaal deed, dacht ik meteen aan wat ik pas had gelezen in ‘Geschreven geschiedenis’ van Simone Sebag Montefiore. Ik vertelde op mijn beurt aan Siska het verhaal van Marianne Ihlen en Leonard Cohen uit het boek van Montefiore:

‘Afscheid nemen is een van de dingen waar een brief bijzonder geschikt voor is. Geen andere singer-songwriter tussen de jaren zestig van de twintigste eeuw en het begin van de éénentwintigste eeuw was zo bedreven met woorden, en met muziek, als Leonard Cohen. Hij zag zichzelf voornamelijk als een dichter, maar zijn liedteksten zijn de ware kunstwerkjes. Veel van zijn songs zijn gebaseerd op liefdesrelaties met vrouwen die ooit zijn muze waren zoals in ‘Suzanne’, ‘Nancy’ en ‘Sisters of Mercy’. Maar zijn grootste inspiratiebron was Marianne Ihlen, een jonge Noorse die in 1960 met Cohen op het Griekse eiland Hydra ging wonen. Zij was de inspiratie voor vele van zijn mooiste songs zoals ‘Bird on the Wire’ en uiteraard ‘So Long, Marianne’.

Aan het eind van de jaren zestig liep de relatie op de klippen. Marianne trouwde en verhuisde naar Oslo. Vele jaren later, in 2016, kreeg ze te horen dat ze leukemie had. In het ziekenhuis ging ze snel achteruit en verwachtte snel te sterven. Op 1 juli vroeg ze haar goede vriend Jan Christian Mollestad dit te laten weten aan Cohen, die op zijn tweeëntachtigste nog steeds zingt en schrijft hoewel hij ook ziek is. Jan stuurt hem die nacht een brief waarin hij laat weten dat Marianne ‘nog maar een paar dagen te leven heeft’ en eindigt met ‘ik hoop dat je dit op tijd leest en je haar nog kunt bereiken. Ik hoop ook dat je me niet te bemoeizuchtig vindt, ik wil je alleen Mariannes innige liefde voor jou doorgeven.’ Jan heeft niet veel hoop dat hij een antwoord zal krijgen van Cohen, maar in de vroege ochtend, na een slapeloze nacht, vindt hij deze prachtige brief. Jan leest hem voor aan haar. ‘Deze zeven regels van Leonard, dit teken van onverminderde affectie, gaven Marianne vrede. Een dag later raakt ze in coma en twee dagen daarna overlijdt ze. Leonard Cohen zelf overlijdt in november van dat jaar.’

Liefste Marianne,

Ik ben vlak achter je, dichtbij genoeg om je hand te pakken.

Dit oude lichaam heeft het opgegeven, net als dat van jou,

en het ontruimingsbevel kan ieder moment bezorgd worden.

Ik ben je liefde en schoonheid nooit vergeten.

Maar dat weet je.

Ik hoef niets meer te zeggen.

Goede reis oude vriendin.

Ik zie je aan het einde van de weg.

Eindeloos veel liefde en dankbaarheid.

Leonard

Geïnspireerd door dit verhaal schreef Siska een brief aan Max. Ook haar brief werd beantwoord.

Naast de mensen die haar heel nabij zijn in haar huidige leven, waren ook de geschreven woorden over een echte verbondenheid in het verleden, voor Siska van grote betekenis. Als bevoorrechte getuige heb ik echt wel kunnen vaststellen dat dit contact van uitzonderlijke waarde was bij haar afscheid van het leven. Het was voor haar alsof ‘al de goede en verbonden momenten’ aan het eind van het leven mochten gevierd worden. Daarenboven was ze haar man, Frank, dankbaar dat hij haar deze brief echt gunde.

* Dit verhaal is echt gebeurd maar uit respect voor de privacy volledig geanonimiseerd.